A historia que vou contar non é moi coñecida; xa que os libros de texto non nos contan os antecedentes dos feitos históricos, pero existen e as persoas que nos gusta saber máis, non nos conformamos cos simples detalles que nos contan algúns libros, por iso vou contarvos como se fraguou o compromiso de Caspe.

A historia máis brillante de Ayllón atopámola no verán do 1411. O rei de Aragón, don Martín İ, o Humano, morrera sen sucesión. O reino achábase nunha situación crítica e eran varios os pretendentes: don Jaume, conde de Urgell, casado cunha filla de Pedro İİİ; don Alfonso, duque de Gandía; o conde Foix, casado coa infanta dona Juana de Aragón; don Fadrique, fillo lexitimado de don Martín de Sicilia i por tanto neto de Martín İ; don Luís de Anjou, duque de Calabria, e don Fernando, conde de Trastámara, chamado tamén de Antequera, fillo de Juan İ rei de Castela e de dona Leonor de Aragón, outra filla de Pedro İİİ.

Don Fernando era o máis próximo parente, xa que don Fadrique non fora lexitimado para suceder á coroa catalanoaragonesa, e ademais gozaba dunha gran fama, especialmente polas súas vitorias en Andalucía e a conquista de Antequera, que lle valeu o sobrenome. En tanto, os homes de boa vontade tentaban pór de acordo as Cortes de Aragón, Cataluña e Valencia. Debía manterse a unidade e para iso foi forzoso aceptar un acordo que resolvese a anarquía imperante. Este acordo fundamentándose no nomeamento de nove compromisarios, tres por cada un dos reinos confederados, que se reuniron en Caspe.

Mentres tanto, as intrigas políticas fixeron que don Fernando instalásese en Ayllón, chamando á raíña dona Catalina de Láncaster e ao seu sobriño, o rei don Juan de Castela, despois don Juan İİ, onde trasladáronse desde Riaza o 16 de xullo do 1411. Poucos días despois chegaba tamén a Ayllón, desde Toledo, o gran taumaturgo San Vicente Ferrer, chamado tamén polos reis, hospedándose no convento de San Francisco. É fama que predicou ante eles e que aconsellou aos reis que os xudeus tivesen barrios separados dos cristiáns. Di Vergara “Historia da İnsigne Cidade de Segovia”, İnstituto Diego de Colmenares: “O 16 de xullo do 1411 reuníronse en Ayllón con don Fernando de Antequera, señor desta vila, os reis dona Catalina e don Juan İİ, recibindo unha embaixada de Carlos, o nobre de Navarra, e a vista de San Vicente Ferrer”. Fixemos esta referencia ao mencionar que don Fernando de Antequera era señor da vila de Ayllón.

O que si tivo de acertada a elección de don Fernando de Antequera no Compromiso de Caspe na acusada personalidade como político e guerreiro; Tivo algo que ver con estas reunións? É posible que nelas se fraguase o destino, pois San Vicente Ferrer foi o seu máis infatigable defensor.

Compromiso de Caspe: Fragmento do borrador, datado en Caspe (5 de xuño do 1412) da acta dos deputados que elixiron rei a Don Fernando de Antequera, onde o nome de Fernando é borrado por algún funcionario da cancillería e engadido posteriormente á marxe.